Τι σημαίνει να είναι κανείς υγιής;
Για την πλειονότητα των ανθρώπων του δυτικού κόσμου, η υγεία είναι ο κανόνας, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι υγιείς, τον περισσότερο χρόνο.
Επομένως, οι πεποιθήσεις τους για την ασθένεια αναπτύσσονται μέσα στο πλαίσιο των γενικότερων πεποιθήσεων τους για την υγεία (π.χ. ασθένεια σημαίνει το να μην είναι κανείς υγιής, ασθένεια σημαίνει να νιώθει κανείς διαφορετικά από το σύνηθες).
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (1947) όρισε την καλή υγεία ως ‘’μια κατάσταση απόλυτης σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας’’.
Ο ορισμός αυτός μας δίνει μια ευρεία και πολυδιάστατη θεώρηση της υγείας, η οποία απομακρύνεται από την παραδοσιακή έμφαση της ιατρικής μόνο στη σωματική υγεία.
Το πολυδιάστατο αυτό μοντέλο προέκυψε τα τελευταία χρόνια μέσα από τα αποτελέσματα διαφόρων ποιοτικών ερευνών της ιατρικής κοινωνιολογίας,
οι οποίες έθεσαν σε απλούς ανθρώπους το ερώτημα ‘’Τι σημαίνει να είναι κανείς υγιής;’’.
Ο Blaxter (1990), για παράδειγμα, ζήτησε από 9000 άτομα να περιγράψουν κάποιο άτομο που θεωρούν υγιές και να απαντήσουν στα ερωτήματα ,
‘’Τι σας κάνει να τους αποκαλείται υγιείς;’’ και ‘’Πως είναι όταν είναι κανείς υγιής;’’
Στη συνέχεια, διεξήγαγε μια ποιοτική ανάλυση σε μια υποομάδα των συμμετεχόντων.
Για ορισμένους, το να είναι κανείς υγιής σήμαινε απλά να μην είναι άρρωστος.
Πολλοί, ωστόσο, αντιλαμβάνονταν την υγεία ως απόθεμα, ως μια υγιεινή ζωή γεμάτη με συμπεριφορές υγείας, καλή φυσική κατάσταση, ενέργεια και ζωτικότητα,
κοινωνικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, δυνατότητα αποτελεσματικής λειτουργικότητας και έκφραση μια ψυχοκοινωνικής ευεξίας.
Ο Blaxter εξέτασε, επίσης, πώς η έννοια της υγείας διαφοροποιείται κατά τη διάρκεια της πορείας της ζωής και διερεύνησε πιθανές διαφυλικές διαφορές.
Επιπλέον, ο Calnan (1987) διερεύνησε τις απόψεις για την υγεία των γυναικών στην Αγγλία και υποστήριξε ότι τα μοντέλα τους για την υγεία μπορούν να αποδοθούν με δυο είδη ορισμών:
Θετικούς ορισμούς που περιλαμβάνουν το να:
- είναι κανείς δραστήριος
- να ασκείται πολύ
- αισθάνεται σε καλή φυσική κατάσταση
- τρώει σωστά
- έχει το σωστό σωματικό βάρος
- έχει μια θετική στάση ζωής
- διάγει έναν καλό έγγαμο βίο
Αρνητικούς ορισμούς που περιλαμβάνει το να:
- μην έχει κανείς βήχα και κρυολόγημα
- έχει αρρωστήσει μόνο μια φορά
- να επισκέπτεται σπάνια τον γιατρό και να κάνει προληπτικούς ελέγχους
- μην υπάρχει τίποτα που να μην λειτουργεί σωστά
Το ερώτημα ‘’Τι είναι υγεία;’’ έχει επίσης διερευνηθεί και από ψυχολογική άποψη, με ιδιαίτερη έμφαση στα γνωστικά σχήματα για την υγεία και την ασθένεια.
Ο Lau (1995), για παράδειγμα, βρήκε ότι όταν ζητείται από νέους και υγιείς ενήλικες να περιγράψουν με δικά τους λόγια ‘’Τι σημαίνει να είναι κανείς υγιής;’’,
οι πεποιθήσεις τους για την υγεία εκφράζονται στα πλαίσια των ακόλουθων διαστάσεων:
- Οργανική/ σωματική, π.χ. καλή φυσική κατάσταση, ενέργεια
- Ψυχολογική, π.χ. χαρά, δραστηριότητα, καλή ψυχολογική κατάσταση
- Συμπεριφοριστική, π.χ. όρεξη και κατανάλωση φαγητού, σωστός ύπνος
- Μελλοντικές συνέπειες, π.χ. μακροζωία
- Απουσία ασθένειας, π.χ. να μην είναι κανείς άρρωστος, να μην έχει καμία ασθένεια, κανένα σύμπτωμα
Ο Lau (1995) υποστήριξε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διατυπώνουν ένα θετικό ορισμό της υγείας (όχι απλά την απουσία ασθένειας),
ο οποίος περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από αποκλειστικά οργανικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.
Υποστήριξε ότι η υγεία είναι η φυσιολογική κατάσταση των περισσότερων ανθρώπων και αποτελεί το υπόβαθρο των πεποιθήσεων τους για την ασθένεια.
Ψυχολογικές έρευνες σχετικά με τις πεποιθήσεις των ηλικιωμένων (Hall et all. 1989), των ατόμων που υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες (Hays and Stewart 1990) και των παιδιών (Normandeau et al. 1998) αναφέρουν ότι και οι ομάδες αυτές αντιλαμβάνονται την υγεία ως πολυδιάστατη.
Αυτό υποδεικνύει ότι υπάρχει ένας βαθμός αλληλοεπικάλυψης μεταξύ των επιστημονικών (WHO) και των λαϊκών αντιλήψεων για την υγεία (δηλαδή, μια πολυδιάστατη προοπτική που περιλαμβάνει οργανικούς και ψυχολογικούς παράγοντες).
Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’Ψυχολογία της Υγείας’’, Jane Ogden, Εκδόσεις Παρισιανού, 5η έκδοση, σελ. 226 – 227.
Διαβάστε επίσης: Η θεωρία των 4 γεύσεων – Γλυκό, πικρό, αλμυρό, ξινό
Δείτε επίσης: What is Health?
